Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan, həm Qərb, həm Şərq, həm Şimal, həm də Cənub arasında körpü rolunu artırmaqdadır

 

İlqar İlyasov

YAP Laçın rayon təşkilatının sədri

 

Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” kanalına verdiyi müsahibə, Azərbaycanın son illərdə keçdiyi tarixi yolun, regional sülh təşəbbüslərinin və strateji layihələrinin dərin təhlilini təqdim edir. 2025-ci il avqust ayında Vaşinqtonda baş tutan görüş və paraflanan sənədlər, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində dönüş nöqtəsi olmaqla yanaşı, 30 illik Qarabağ münaqişəsinin formal sonu kimi tarixə düşdü.

Prezident İlham Əliyev müsahibəsində qeyd edib ki, 1994-cü ildən başlayan sülh danışıqları mərhələsində Ermənistan üstünlük əldə etmiş, Azərbaycanın 20%-ni işğal etmiş, nəticədə bir milyona yaxın qaçqın və məcburi köçkün yaranmışdı. Bu, dünyada ən yüksək məcburi köçkün nisbətlərindən biri hesab olunurdu.

2020-ci ildə baş vermiş 44 günlük Vətən müharibəsi, Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa əsaslanan ərazilərini azad etməsi ilə nəticələndi. Müsahibədə bildirilib ki, müharibədən sonra yaranan fasilədə Azərbaycan sülh prosesinə təşəbbüskar tərəf kimi çıxış edib və ilk sülh sazişi layihəsini təqdim edib.

Vaşinqtonda paraflanan sənəd, dövlətlərarası münasibətləri tənzimləmək məqsədi daşıyır. Lakin Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü şübhə altına alan müddəalar ləğv edilməyənə qədər sənəd tam olaraq imzalanmayacaq. Buna baxmayaraq, paraf sənədin özü artıq müharibənin rəsmi olaraq sona çatdığını göstərir.

Prezident Əliyev qeyd edib ki, Minsk Qrupu 1992-ci ildə yaradılmışdı, lakin artıq Azərbaycan və Ermənistanın Qarabağı Azərbaycanın tərkibi kimi tanıması ilə bu qurumun fəaliyyəti hüquqi əsasını itirib. Vaşinqton görüşündə bu status formal olaraq ləğv edilib.

İşğal dövründə qaçqın və məcburi köçkünlərin vəziyyəti acınacaqlı idi. Lakin 2007-ci ildən etibarən çadır düşərgələri ləğv edilib və bu gün artıq “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində 50 mindən çox şəxs azad edilmiş ərazilərə qayıdıb.

Prezident İlham Əliyev qeyd edib ki, Ermənistan tərəfindən basdırılmış bir milyondan çox mina, bərpa prosesini çətinləşdirir. 2020-ci ildən bu yana təxminən 400 mina qurbanı qeydə alınıb, onlardan təxminən 70-i həlak olub. Bu səbəbdən mina təmizləmə işləri və təhlükəsizliyin təminatı əsas prioritet kimi müəyyən edilib.

İnfrastrukturun tamamilə dağıdılması səbəbindən (kanalizasiya, su, elektrik, yollar və s.) ilkin mərhələdə vəsaitlər əsasən infrastrukturun yenidən qurulmasına yönəldilib. Proqnozlara görə, bərpa işləri 2–3 il ərzində tamamlanacaq.

Prezident Əliyev Zəngəzur dəhlizinin açılmasını strateji zərurət kimi qiymətləndirib. Bu dəhliz, Azərbaycanı Naxçıvana birləşdirəcək, eyni zamanda Avropa ilə Asiyanı birləşdirən yeni nəqliyyat dəhlizi kimi çıxış edəcək. Dəhliz Ermənistan ərazisindən keçəcək, lakin ABŞ konsorsiumu tərəfindən 99 illik icarə əsasında inkişaf etdiriləcək (“Trump Route for International Peace and Prosperity” – TRIPP).

Bu layihə yalnız nəqliyyat deyil, kommunikasiya, enerji və texnologiya xətləri üçün də mühüm olacaq və ABŞ tərəfdaşlığı ilə reallaşdırılacaq. Prezident bu dəhlizi Azərbaycan üçün həm strateji, həm iqtisadi baxımdan həlledici hesab edir.

Prezident, Azərbaycanın İran sərhədini bağlamaqla bağlı xəbərlərin əsassız olduğunu bəyan edib. Azərbaycan bu addımı asanlıqla ata bilərdi, lakin bunun azadlıq mübarizəsi olduğunu vurğulayaraq belə bir yola əl atmadı.

Bundan əlavə, “Araz dəhlizi” layihəsi vasitəsilə İran ərazisindən Naxçıvana alternativ yolun tikintisinə də sərmayə ayrılıb. Prezident İranla dostluq və konstruktiv münasibətləri, eləcə də ortaq mədəni və dil bağlarını xüsusi vurğulayıb.

Azərbaycanın mülki təyyarəsinin Rusiya tərəfindən vurulması, Moskvanın rəsmi reaksiya göstərməməsi və ardınca azərbaycanlılara qarşı zorakılıqlar etimad böhranına səbəb olub. Prezident qeyd edib ki, Azərbaycan bənzər hadisədə üzr istəmiş, təzminat ödəyərək məsuliyyətli davranmışdı, lakin Rusiya belə bir mövqe nümayiş etdirməyib.

Azərbaycan Suriya ilə münasibətlərin normallaşması, humanitar yardım, enerji dəstəyi və infrastruktur layihələri ilə Yaxın Şərqdə mühüm aktora çevrilir. Bakı, Suriya–İsrail danışıqlarında vasitəçi kimi də çıxış edir. Azərbaycan qazının Suriyaya ixracı üzrə Türkiyə və Qətərlə razılaşmalar ilk praktiki nəticələrdəndir.

Azərbaycan hal-hazırda 10 Avropa ölkəsinə, o cümlədən 8 Aİ üzvünə qaz ixrac edir. 2030-cu ilədək əlavə 8 milyard kubmetr qaz ixracı planlaşdırılır. Eyni zamanda, BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanı ilə bərpaolunan enerji sahəsində əməkdaşlıq genişlənir. Azərbaycanın Xəzər dənizində neft-qaz layihələrində iştirakı və investisiya cəlbi, onu qlobal enerji oyunçusu statusuna yüksəldir.

Prezident Əliyev Azərbaycanın dini tolerantlığını və multikultural modelini İslam dünyası üçün nümunə kimi təqdim edib. Şiə və sünni müsəlmanların eyni məsciddə ibadəti, dini fərqlərin olmaması və etnik-dini harmoniyanın qorunması, ölkədəki sabitliyin əsas sütunlarıdır.

Prezident İlham Əliyev Donald Trampın sülh təşəbbüslərini yüksək qiymətləndirir və onun Nobel Sülh Mükafatına namizədliyini dəstəklədiyini bildirib. Trampın Asiya, Afrika və Cənubi Qafqazda əldə etdiyi uğurlar, Bakı tərəfindən tanınır. Əksinə, Bayden administrasiyasının 907-ci düzəlişi bərpa etməsi, ABŞ-Azərbaycan münasibətlərində gərginlik yaradıb.

Türk Dövlətləri Təşkilatı artıq sadəcə mədəni platforma deyil, siyasi, iqtisadi və hərbi əməkdaşlıq üçün güclü bir blok halına gəlir. Azərbaycan, Türkiyə və Özbəkistanla strateji müttəfiqlik sənədi

Azərbaycanın xarici siyasəti artıq sadəcə enerji ixracatı ilə məhdudlaşmır. Sülh təşəbbüsləri, diplomatik vasitəçilik, multikulturalizm və regional inteqrasiya modeli ilə Bakı qlobal səviyyədə proqnozlaşdırıla bilən, etibarlı və sülhpərvər tərəfdaş kimi tanınır. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan, həm Qərb, həm Şərq, həm Şimal, həm də Cənub arasında körpü rolunu gücləndirməkdədir. Bu isə ölkənin strateji rolunu daha da artırır və regional sabitliyin əsas dayaqlarından biri kimi mövqeyini möhkəmləndirir.