Nüvə enerjisi üzrə ixtisaslaşmış Amerika şirkətinin nümayəndələri gözlənilmədən İrəvanda peyda olublar; Ermənistanın növbəti oyunbazlığı regionda fəlakətli vəziyyət yarada bilər

Nüvə enerjisi üzrə ixtisaslaşmış Amerika şirkətinin nümayəndələri gözlənilmədən İrəvanda peyda olublar. Erməni mediası xəbər verir ki, şirkət nümayəndələrinin İrəvanda görünməsi Amerikanın gələcək nüvə tikinti layihələrində iştirakının nəinki həll olunmuş məsələ olduğuna, həm də artıq icra mərhələsində olduğuna işarədir. Belə ki, podratçı şirkət ABŞ hökumətinin müvafiq departamentinin - Nüvə Tənzimləmə Komissiyasının və Ermənistan hökumətinin müvafiq icazəsi olmadan İrəvana gələ bilməzdilər.

Erməni mediasının yazdığına görə, ABŞ səfirinin müşayiət etdiyi nümayəndələrin İrəvana gəlməsi o deməkdir ki, Nikol Paşinyan hökuməti “Rosatom”un xidmətlərindən imtina edərək, Amerikaya etibar edib. ABŞ şirkəti nümayəndəsini baş nazirin müavini Mher Qriqoryan qəbul edib. Bildirilir ki, görüşdə nüvə müqaviləsinin açıq və gizli şərtlərinin nəhayət təsdiqləndiyi şübhə doğurmur.

Erməni mediası yazır ki, AES siyasi məsələdir. “Nikol Paşinyan nüvə müqaviləsi müqabilində Donald Tramp administrasiyası ilə hansı addımları və qərarları razılaşdırıb”, - deyə sual edir və ona da işarə vurur ki, Paşinyan bu anlaşmaya hakimiyyətini qorumaq üçün razılaşa bilər.

Yeri gəlmişkən, “Metsamor” AES-in bölgə üçün fəlakət mənbəyi olduğu, onun tullantılarının Araz çayına axıdıldığı, köhnəlmiş infrastrukturun sıradan çıxması halında regionda qarşısıalınmaz fəlakətlərin yaşana biləcəyi barədə illərdir yazılır, deyilir. Amma Ermənistan hakimiyyəti bu nimdaş tikilidən qurtulmağın yolunu seçərkən də mənfur niyyətlərə əl atır ki, bu da əlavə gərginlik yarada biləcək haldır. Bu, həm də iki nəhəngi üz-üzə qoymağa hədəflənən strategiyadır. Ekspertlərimizin mövzu ilə bağlı maraqlı yanaşmaları var.

Elçin Mirzəbəyli

Deputat Elçin Mirzəbəyli “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirdi ki, son günlərdə Ermənistanın yeni AES tikmək niyyəti yenidən gündəmə gəlib: “Xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanın açıqlamaları və ABŞ-ın nüvə sənayesində ixtisaslaşmış nümayəndələrinin İrəvanda gözlənilmədən peyda olması, bu layihənin artıq real icra mərhələsinə keçdiyini göstərir. Xüsusilə modul tipli kiçik reaktorların seçilməsi isə texniki seçimdən daha çox geosiyasi qərar təsiri bağışlayır. Ermənistanın "Metsamor" AES-dən imtina edərək yeni texnologiyaya - kiçik modul reaktorlara keçməsi təkcə enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı deyil, həm də strateji yön dəyişikliyi ilə izah olunur. Modul tipli reaktorların seçilməsi, yüksək zənginləşdirilmiş uran istifadəsi və texnoloji mürəkkəblik səbəbindən riskli və bahalı alternativ sayılır. Bununla belə, İrəvan hökuməti Rusiyanın “Rosatom”u əvəzinə, ABŞ şirkətinə üstünlük verməklə açıq şəkildə Qərb blokuna “yıxıldığını” nümayiş etdirir".

E.Mirzəbəyli qeyd etdi ki, bu hal ABŞ-la Ermənistan arasında imzalanmış Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasına uyğun olaraq enerji əməkdaşlığının dərinləşməsinin nəticəsi kimi təqdim olunur: “Amma əslində bu qərar Ermənistanın regionda təhlükəsizlik balansında dəyişikliklər etməyə hazır olduğunu göstərir. Baş nazir Nikol Paşinyan üçün bu layihənin həyata keçirilməsi həm beynəlxalq legitimlik, həm də daxili güc balansını qorumaq baxımından vacibdir. ABŞ-la bağlanmış müqavilənin "açıq və gizli şərtləri" barədə mediada yayılan xəbərlər Paşinyan hökumətinin bu layihə vasitəsilə geosiyasi zəmanət axtardığını göstərir. Ermənistan siyasi rəhbərliyi üçün bu layihə eyni zamanda Moskva ilə münasibətlərin “rəsmən soyuması” üçün simvolik addımdır. Ermənistanın bu istiqamətdə atdığı addımlar Cənubi Qafqaz regionunun nüvə və enerji təhlükəsizliyinə birbaşa təsir edir. Çünki kiçik modul reaktorlar yüksək zənginləşdirilmiş uranla işlədiyindən nüvə materiallarının yayılması riski artır. Ermənistanın bu texnologiyanı effektiv və təhlükəsiz şəkildə idarəetmə qabiliyyəti beynəlxalq miqyasda sual altındadır". Millət vəkili bildirdi ki, Ermənistanın enerji müstəqilliyi uğrunda atdığı addımlar əslində yeni asılılıqlar yaratmaq potensialına malikdir: “Ermənistan bu ikili oyunu həm ABŞ-dan, həm də Rusiyadan maksimum texnoloji, maliyyə və siyasi dəstək qoparmaq üçün istifadə edir. Rusiya ilə münasibətlərin pozulmasını gecikdirmək, paralel olaraq isə Qərblə əməkdaşlığı dərinləşdirmək istəyir. İrəvan çox yaxşı anlayır ki, enerji sektorunda kiminlə əməkdaşlıq etməsi yalnız iqtisadi deyil, həm də hərbi-siyasi nəticələr doğuracaq. Bu səbəbdən Rusiya ilə münasibətləri tam qoparmaq istəmir, amma Qərbə yönəlmək niyyətini də açıq erməni hakimiyyəti müxtəlif auditoriyalar - daxili ictimaiyyət, Rusiya, ABŞ və Aİ üçün fərqli ritorikadan istifadə edir. Bu, həm daxildə radikal rusiyayönlü qrupları sakitləşdirmək, həm də Qərb tərəfindən "islahatçı və çevik tərəfdaş" kimi görünmək məqsədi daşıyır. Ermənistan uzun müddət bu balansı saxlayacaq qədər geosiyasi çəkiyə malik ölkə deyil. Nə iqtisadi gücü, nə də diplomatik manevr imkanları ona bu strategiyanı sonsuzadək davam etdirmək imkanı verir. İrəvan hansısa məqamda konkret seçim etməli olacaq".

Sahib Məmmədov

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin icraçı direktoru, hüquqşünas Sahib Məmmədov dedi ki, sovet dövründən qalmış “Metsamor” AES köhnəlib: “ABŞ-la belə bir layihənin olması mümkündür. Amma onun reallaşacağı ilə bağlı qəti bir söz demək mümkün deyil”. S.Məmmədovun sözlərinə görə, əgər ABŞ Ermənistanda AES tikəcəksə, bu, Ermənistanın Rusiyaya qarşı növbəti və çox ciddi demarşı olacaq: “Bu, iqtisadi bir layihə olsa da, onun reallaşması siyasi nəticələrə gətirə bilər. Amma görünən budur ki, edilən hər bir demarşa Rusiya tolerantlıq göstərməkdə davam edir. Rusiyanın isə Ermənistana təzyiq rıçaqları kifayət qədərdir. Açığı, bizim üçün və region üçün təhlükə yaradan yeni tikiləcək AES-dən çox köhnə "Metsamor" AES-dir. Onun fəaliyyəti dayandırılacağı halda “çirkli” nüvə tullantılarını kim utilizasiya edəcək? Əgər bu, Rusiyanın və konkret “Rosatomun” nəzarəti altında baş verməyəcəksə, o zaman Ermənistan hakimiyyətinin növbəti məsuliyyətsiz addımlar atmayacağına zəmanət yoxdur. Onlar nüvə tullantılarından “çirkli mərmilər” istehsal edə bilər. Ona görə də yeni AES-in tikilməsi nəticəsində fəaliyyətdə olan köhnə AES-in fəaliyyətinin dayandırılmasının həm də hərbi və ekoloji nəticələri ola bilər. Çirklənmiş maye bizim su hövzələrinə axıdıla bilər və s." Hüquqşünas digər məqamlara da diqqət çəkdi: “Dəfələrlə qeyd etdiyimizi bir daha təkrarlayaraq qeyd edə bilərəm ki, Ermənistanın xarici siyasətində hərc-mərclik davam edir. Onlar bir-birinə düşmən olan ölkələrin hamısı illə müttəfiqlik etmək, siyasi, iqtisadi, hərbi və s. sahələrdə əməkdaşlığı genişləndirməkdə davam edirlər. Paralel olaraq Rusiyaya, ABŞ-a, Avropa İttifaqına, İrana vədlər verir, hətta sənədlər imzalayırlar. Ona görə də hələ bu layihənin sonu necə olacaq, onu proqnozlaşdırmaq çox çətindir”.